Rijnhaven Havenstad – gebiedsvisie

Onze visie op de toekomst van de Rijnhaven is even ambitieus als eenvoudig: het afmaken en het continueren van het succes van de Kop van Zuid. Met dat streven verbinden wij ons ook nadrukkelijk met de ambitie die ten grondslag lag aan de Kop van Zuid zelf, en die vandaag de dag nog steeds actueel is: het verbinden van Rotterdam-Noord met Rotterdam-Zuid, en daarmee het maken van één stad Rotterdam.

Maar de wortels van onze visie gaan ook verder terug. Het is onze overtuiging dat de toekomst van de Rijnhaven besloten ligt in haar culturele identiteit en historie als haven. Dat is niet één moment uit die geschiedenis; de Rijnhaven wordt gekenmerkt door een proces van continue transformatie, functieverandering en ontwikkeling. Gegraven als berghaven voor de Rijnschepen die door bevriezing van de rivieren de Rijn niet konden opvaren transformeerde zij al snel tot eerste haven voor overslag op stroom. Het kenmerkende beeld van de Rijnhaven waarin de schepen niet alleen aan de kade liggen, maar juist midden in de haven, vindt haar oorsprong in die specifieke functie, en destijds grote innovatie: de drijvende elevator. Hierdoor werd het mogelijk om massagoederen rechtstreeks van zeeschepen op binnenvaartschepen ‘op stroom’ over te slaan. Vanaf dat moment hoefden schepen niet meer aan te meren maar konden zij in het midden van de haven blijven liggen. Sinds die eerste tijd is de Rijnhaven gekenmerkt door dynamische verandering en aanpassing aan de nieuwe tijd.

De typische vorm en het open karakter van de Rijnhaven vormen de bepalen- de ruimtelijke kwaliteit van het gebied: de directe relatie met het open water, het zicht dat, tussen de schepen door, tot aan de overkant van de kade rijkt, de brede, soms hoge kades waarlangs het voorzichtig lopen is, de zichtbare monding naar de rivier. Die karakteristiek is de afgelopen jaren bovendien versterkt door de herontwikkeling van het gebied.

Ruim een eeuw lang zorgen de activiteit van de schepen voor de levendigheid en reuring in de Rijnhaven. Werd dit in de eerste decennia bepaald door de overslag, in de jaren daarna waren het de binnenschepen die konden aanleggen aan pontons of steigers. Zoals in iedere Nederlandse haven was het – en is het op veel andere plaatsen nog steeds – de met die haven ver- bonden activiteit die maakt dat het gebied bruist van de energie. En ook in de Rijnhaven, hoewel de activiteiten inmiddels westwaards zijn getrokken, blijft het contact tussen stad en haven voelbaar. Het is onze stellige overtuiging dat de toekomst van de Rijnhaven, als het slotstuk van de Kop van Zuid, besloten ligt in de door die specifieke context gevormde identiteit.

Het is ook die identiteit die de unieke kwaliteit en de kansen blootlegt die de Rijnhaven biedt voor toekomstige ontwikkelingen. Alle ontwikkelingen op de Kop van Zuid de afgelopen twee decennia zijn – succesvol – gebaseerd op de typologie van de landtong en de open haven. Niet alleen is er de kans
om dat succes te continueren, het is ook een belofte die is gedaan aan al die ondernemers en bewoners die zich de afgelopen jaren op de Kop van Zuid hebben gevestigd: de haven is de openbare ruimte. En daar moeten we zuinig op zijn; die investering moeten we gestand doen.

Daarmee wordt ook duidelijk dat de ontwikkeling van de Rijnhaven niet afhankelijk moet zijn van het creëren van massa. Juist het contrast tussen de dichtheid op de wal en de openheid op het water – zowel ruimtelijk als functioneel – is een unieke kwaliteit die versterkt moet worden. Hoe dit ‘open’ programma eruit kan zien, is de vraag die wij onszelf hebben gesteld. Hoe maken we gebruik van de ruimte die het water biedt terwijl de haven in essentie toch open kan blijven?

Het antwoord op die vraag ligt besloten in de oorsprong van de ‘haven’ in de betekenis van een gastvrije, herbergzame plek. Hier is ruimte om tijdelijk, voor een kortere of langere periode, aan te liggen, activiteiten te ontplooien en anderen te ontmoeten. De haven wordt getekend door de verbondenheid met de mensen en ondernemers in de buurt, door de couleur locale. Zij is internationaal in die zin dat de gasten van ver zullen komen. Maar tegelijk juist lokaal omdat zij in de Rijnhaven een tijdelijk Rotterdams onderkomen vinden.

Tegelijk betekent dat niet dat die haven er net zo uitziet als vroeger. Laat staan dat de haven teruggaat in de tijd. Want die gastvrijheid krijgt in de nieuwe eeuw een geheel nieuwe betekenis. Bescherming is niet langer aan de orde. Aantrekkelijkheid komt daarvoor in de plaats: creativiteit, innovatie, duurzaamheid en niet te vergeten verdiencapaciteit voor nu en de toekomst.